Het Nederlandse midden- en kleinbedrijf stagneert in zijn groei. De bedrijven hebben vorig jaar gemiddeld wel meer omzet behaald dan een jaar eerder, maar die stijging kwam nauwelijks boven de inflatie uit. De winstgroei van het gezamenlijke mkb lag zelfs onder het inflatiepeil en bijna de helft van de bedrijven zag de winst in 2024 afkalven.
De personeelskosten groeiden met 8% en slokken nu nagenoeg een kwart van de omzet op, zo blijkt uit onderzoek van de vereniging van accountantskantoren SRA. Niet eerder waren de personeelskosten zo hoog. SRA onderzocht de jaarrekeningen over 2024 van bijna 7500 bedrijven. De gezamenlijke omzet van deze ondernemingen was ruim €21 mrd. Met de laagste groei in tien jaar tijd – de coronaperiode uitgezonderd – lijkt de vooruitgang in het mkb feitelijk tot stilstand gekomen.
Overlevingsstand
SRA-bestuurder Pieter van der Kwaak constateert in het rapport dat veel mkb’ers in de ‘overlevingsstand’ staan. ‘Als je bezig bent het hoofd boven water te houden, heb je niet de lust te ondernemen en nieuwe stappen te zetten.’ Hij ziet ook dat de stijgende kosten, zoals die van lonen en inkoop, de marges en investeringsruimte aantasten.
De gemiddelde omzet van het mkb nam vorig jaar met 3,4% toe, net iets meer dan de inflatie, maar de winstgroei lag daar met 3,1% onder. Vanzelfsprekend zijn er grote verschillen tussen de sectoren. Zo zagen volgens de SRA-cijfers vooral mkb’ers in de detailhandel en de logistiek hun winst krimpen, terwijl beide branches wel enkele procenten meer omzet boekten. Ook in de horeca, de groothandel en de bouw nam de winst af. Positieve uitschieters zijn de automotive, de medische zorg en specialistische zakelijke diensten.
Grote klap
Volgens voorzitter Jacco Vonhof van ondernemersorganisatie MKB-Nederland wordt de situatie met het jaar zorgelijker. ‘Alle getallen wijzen de verkeerde kant op: arbeidsmarkt, investeringsklimaat en toegang tot kennis en financiering. Deze cijfers uit het SRA-rapport laten bijna realtime zien dat de problemen waar we al langer voor waarschuwen, zich nu in de praktijk voordoen.’
Groei is volgens hem allang niet meer vanzelfsprekend. ‘We zitten in een dalende lijn. Als het zo doorgaat, is de vraag vooral of die teruggang gestaag gaat of dat er straks een grote klap komt.’
Demissionair minister Vincent Karremans van Economische Zaken (VVD) noemt in een reactie de conclusies uit het SRA-rapport ‘een luide wekker voor ons allemaal’. Daarom is wat hem betreft ‘eerst verdienen voordat we het kunnen uitgeven’ topprioriteit. ‘Het mkb is de basis van Nederland.’
Kopschuw
De onderzochte bedrijven hadden een operationele winstmarge van 7,6% in 2024, tegen 8,1% een jaar eerder, zo becijferde SRA. Van der Kwaak oordeelt dat er voor veel ondernemers simpelweg te weinig geld overblijft om nog te investeren in zaken als innovatie.
Behalve hogere (personeels)lasten, staan nog meer zaken de groei van het mkb in de weg. Van der Kwaak wijst op de regeldruk en het wisselende overheidsbeleid, maar ook op het krappe energienet en de ‘stikstofklem’. Verder maken de internationale spanningen en onzekerheid over bijvoorbeeld handelsheffingen bedrijven kopschuw.
Dat blijkt ook uit het feit dat mkb-bedrijven al jaren steeds meer geld oppotten. Dit jaar groeiden hun financiële buffers, oftewel de solvabiliteit, tot boven de 55%. Ook het CBS constateerde deze week dat bedrijven, en niet alleen het mkb, meer sparen en minder investeren.
Kosten niet doorberekend
Hoogleraar ondernemerschap Josette Dijkhuizen van Tilburg University ziet dat het mkb het al langer moeilijk heeft. Ze wijst erop dat het ondernemersvertrouwen dit jaar opnieuw is gedaald en al drie jaar onder nul ligt. ‘Bedrijven stellen dan investeringen uit. Als ze er niet op vertrouwen dat de situatie snel beter wordt, houden ze hun geld vast.’ Volgens haar laten de SRA-cijfers ook zien dat ondernemers hun hogere kosten, zoals voor inkoop, personeel, huur en energie, niet helemaal hebben kunnen doorberekenen.
De uitkomsten van het SRA-onderzoek bevestigen het beeld dat het rapport De Staat van het mkb vorig najaar al liet zien, zegt voorzitter Jacques van den Broek van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap. Kleine bedrijven blijven terrein verliezen op het grootbedrijf in arbeidsproductiviteit en concurrentievermogen. ‘Arbeidsproductiviteit is ook hier een pregnant thema, want de groei van de personeelskosten wordt niet goedgemaakt in de omzet. Het is zorgelijk dat investeringen achterblijven, want die moeten juist de arbeidsproductiviteit vergroten.’
